De toekomstige Rijnhaven in de verbeelding van stedebouwkundig collectief Rotterdamse Dromers. Beeld: Dick Floris

Hoe ligt de Nieuwe Maas er over een jaar, over vijf, tien en over twintig jaar bij? Is het dan nog steeds diezelfde ‘snelweg over het water’ zoals we de rivier in Rotterdam als vanouds ervaren? Of gaat het in de nabije toekomst dan toch echt lukken om haar ook nog een tweede, net zo belangrijke rol en betekenis voor de stad toe te kennen? Die van een ‘groene long’ of ‘waterpark’ waar je graag komt om te wandelen, te fietsen, te zonnen, te zwemmen, te varen en op een terrasje te zitten.

Handen uit de mouwen

Als het aan de gemeente ligt, is het antwoord op die laatste vraag een enthousiast ‘ja!’ Het college van b en w heeft het startsein gegeven voor wat uiteindelijk moet leiden tot een heel andere aanblik en gebruik van al dat water waarover we in de stad beschikken. Op de Coolsingel en in De Rotterdam heeft een ambtelijke taskforce de handen ineengeslagen om alle mogelijkheden te onderzoeken waarmee de rivier, haar oude havens en kades aantrekkelijker voor Rotterdammers en toeristen kunnen worden gemaakt.

De taskforce heeft, behalve Kopenhagen, ook Hamburg (deze foto) als voorbeeld voor ogen als het gaat om het aantrekkelijker maken van het waterfront

Tegelijkertijd willen die ambtenaren het ontwerp van zo’n toekomstbeeld van de ‘binnenstedelijke’ Maas (het deel tussen het MerweVierhavensgebied en de Van Brienenoordbrug) niet naar zichzelf toetrekken. De bedoeling is dat ook de Rotterdamse bevolking daar zelf over kan meedenken en -praten, en vooral ook met eigen initiatieven komt. Zo zijn procesmanager Vera Bauman en stadsplanoloog Pieter de Greeff van die gemeentelijke taskforce ondertussen al begonnen om hun oor te luister te leggen bij grote en kleinere ondernemers op en rond de rivier.

Beachclub bij Hamburg

Welke ideeën leven er bij zulke direct-betrokkenen over een nieuwe Nieuwe Maas en haar stadshavens? Kan bijvoorbeeld de wens van een sportclub om erin te mogen zwemmen, worden verenigd met de economische belangen van het Havenbedrijf, dat een veilige en ongehinderde doorvaart voor vrachtverkeer toch op de eerste plaats stelt? Kan er een waterski-parcours in de Maashaven worden aangelegd terwijl die ook nog bij bedrijven in gebruik is? En kun je wel appartementen van 1,5 miljoen aan een kade bouwen als de kopers ervan niet eens weten dat er ronkende en stinkende zeeschepen onder hun balkon zullen afmeren?

Vera Bauman: ‘We moeten een flinke achterstand inlopen’

Vera Bauman: ‘Er was tot nu toe op het stadhuis een flinke achterstand in kennis over wat er in en om de rivier allemaal speelt. De tijd ligt nog maar net achter ons dat de deelgemeenten nog functioneerden en het Havenbedrijf eigenaar was van een belangrijk deel van de kades en de stadshavens. Daardoor hebben we nu te maken met veel verouderde regelgeving en wettelijke bepalingen. Wie op welk deel van de Maas en haar oevers nou eigenlijk waar over gaat en dus verantwoordelijk is voor het beheer en de handhaving daarvan.’

Het Elbestrand in Hamburg

De afgelopen maanden hebben Vera Bauman en haar medewerkers besteed aan het ontrafelen van die wirwar. Voor 2021 en verder heeft haar team nu de handen vrij om delen van de oevers aan te wijzen voor nieuw in gang te zetten gebiedsontwikkeling. Daarbij wordt net zo veel waarde toegekend aan tijdelijke oplossingen voor bepaalde delen als voor planologische vergezichten. Mooi dat er aan een masterplan voor de lange termijn van die groene long wordt gesleuteld. Maar veel plekken aan de rivier hoeven zo lang niet ongebruikt te blijven als ze ook voor kortlopende initiatieven in aanmerking komen.

‘Dit is het moment”

Vera Bauman: ‘Voorafgaand aan de definitieve ontwikkeling ervan kunnen we er ruimte geven aan allerlei creatieve projecten. We kijken in Rotterdam al veel te lang aan tegen al die lege waterbakken die de Persoonshaven, de Spoorweghaven, de Schiehaven en de Rijnhaven nou al jaren zijn. Er is wat tijd overheen gegaan voordat we eindelijk konden gaan doorpakken, maar met een wethouder [Kurvers] die er ook helemaal voor gaat, zeg ik “This is the moment”. Het kan in die havens en elders langs de Maas allemaal veel spannender en leuker worden, dus laten we er dan ook maar zo snel mogelijk mee beginnen.’

Parkje op Katendrecht met uitzicht op de Nieuwe Maas en Hotel New York

Zelf verwacht Vera Bauman dat er eerstvolgende zomer al concrete plannen voor zulke tijdelijke bestemmingen kunnen worden gerealiseerd. Als ambtelijk aanjager van de Rotterdamse stadsinitiatieven weet ze namelijk niet beter of er zullen vanuit de bevolking en het plaatselijke bedrijfsleven gauw genoeg voorstellen ervoor worden aangedragen.

De schaatsbaan in De Esch, het Rif010-project (dat overigens nog wel degelijk zal worden uitgevoerd), de Luchtsingel, de Dakakker en de Stadsboerderij kwamen alle uit de koker van die stadsinitiatieven. En op de vindingrijkheid van de Rotterdammers wordt, als het gaat om de Maas en haar oevers, wordt ook nu weer gerekend.

‘Het stadstimmeren zit in ieders Rotterdamse dna’, zegt Vera Bauman erover. ‘En dan niet alleen in dat van de ambtenaren en de bestuurders van de stad. Maar sinds de Wederopbouw is de stad decennia achtereen topdown door Coolsingel nummer 40 heringericht. Omdat de gemeente het daarbij, heel plat en simpel gezegd, altijd het beste dacht te weten. Daar denken we nu anders over. De stadsinitiatieven hebben wel geleerd dat ambtenaren en politici garen kunnen spinnen bij originele ideeën vanuit de Rotterdamse bevolking.

Plan van architectenbureau DELVA voor de vergroening van de Rotte. Beeld: DELVA

De opzet van Vera Bauman en Pieter de Greeff is om alle benodigde informatie met betrekking tot de gedaanteverandering van de rivier in een Atlas bijeen te brengen. Een boekwerk of een databank, waarin die binnenstedelijke Maas aan de hand van feitelijke gegevens en mogelijke nieuwe bestemmingen minutieus in kaart wordt gebracht.

Stadsstrand Schlosser in Kopenhagen

Vera Bauman:’Dan kun je als ondernemer met een leuk plan zelf in de atlas van de rivier en haar oevers op zoek gaan naar de mogelijkheden die er op bepaalde plekken voor je zijn. Een pop-up horecagelegenheid aan het water? In de atlas vind je straks terug waar het eventueel kan.’ Gestart wordt met zo’n atlas van de binnenstedelijke Nieuwe Maas. In een later stadium komen ook de Rotte(meren), de Schie en overige grotere waterpartijen van Rotterdam aan de beurt.

Luchtspiegelingen?

Wandel een uurtje of wat met Vera Bauman langs de rivier en je ziet de Nieuwe Nieuwe Maas al helemaal voor je. Minder stenige oevers, meer watersport en ‘groene’ baaitjes en strandjes op stukken waar dat mogelijk is. Meer cafeetjes, eetgelegenheden, recreatieve voorzieningen, broedplaatsen en culturele attracties op plekken waar een oer-Rotterdammer ze nooit had verwacht. En dus misschien ook wel die waterskiërs in de Maashaven of in een van die andere lege bakken. De Maas als een groot stadspark. Luchtspiegelingen? ‘Welnee’, verzekert Vera. ‘Met lef en durf tillen we het gezamenlijk van de grond.’

Zelf gaat ze het in elk geval nog meemaken. ‘Ik woon nou 31 jaar in Rotterdam en ik ben er nog steeds verliefd op. Nog niet zo lang geleden ben ik gevraagd om zowel in Amsterdam als in Den Haag op bestuurlijk niveau aan de slag te gaan. Maar ik kan hier eenvoudig niet weg. Ik hou van werk dat eigenlijk te ingewikkeld is. En, nou ja, daarvoor moet je toch in Rotterdam zijn.’

Lees hier ook het interview met stadsplanoloog Pieter de Greeff.