De Waalhaven is met een oppervlakte van 330 ha het grootste gegraven havenbassin ter wereld. Met de aanleg ervan werd in 1907 begonnen, in 1930 kreeg het bekken uiteindelijk zijn huidige vorm. Op rondvaarten van de watertaxi, en ook op die van de Spido, mag een bezoek eraan niet ontbreken. Per slot van rekening is dit de dichtst bij het Rotterdamse stadscentrum gelegen haven waar zo veel grote (zee)schepen tegelijkertijd zijn te zien.

Gerrit van Katwijk

Gerrit van Katwijk neemt passagiers van de watertaxi op een rondvaart dan ook altijd mee naar de Waalhaven. Hij werkte tot voor kort 20 jaar lang als coördinator op de meldkamer van het Havenbedrijf Rotterdam en is in zijn vrijetijd ook al 16 jaar schipper op de watertaxi. Hij kan je aan boord alles van zijn favoriete haven laten zien. En hij heeft er, net als al zijn watertaxi-collega’s, ook interessante verhalen bij. Hierbij alvast een voorproefje van wat Gerrit er allemaal over kan vertellen:

‘In de Waalhaven is altijd wel wat bijzonders te zien. Wat je er aan beroepsvaart aantreft, is diverser dan waar ook in het havengebied. Containerschepen, sleepboten, zeeslepers, cruiseschepen, graanschepen, duwbakken, binnenvaart, roeiers – het is er elke dag druk en het plaatje is ook elke dag anders. Op een rondvaart dobber ik daar altijd wel een poosje op mijn gemak tussendoor, passagiers vinden zoiets natuurlijk prachtig. En anders dan met de watertaxi of met een boot van de Spido kom je er gewoon niet, want ook deze Rotterdamse haven is voor de pleziervaart verboden.

‘Uniek in de Waalhaven zijn de graanschepen uit de VS en Canada die er hun lading komen lossen. Ze meren daarvoor op het water zelf af aan zogeheten boeispannen en blijven dan soms wel een hele week liggen. Vlak voor hun aankomst hebben ze op zee de luiken al een stukje opengegooid om de ruimen te ventileren. Die zitten vol gassen waarmee de dieren worden bestreden die over de Atlantische Oceaan met de vracht zijn meegekomen, zoals muizen, ratten, slangen en insekten.

‘Ligt een graanschip eenmaal aan een boeispan, dan hebben we in Rotterdam twee erkende instanties die er dagelijks gaan controleren of die gassen ook daadwerkelijk niet meer aanwezig zijn. Omdat je natuurlijk niet wil dat havenwerkers alsnog in contact komen met die giftige dampen en bij het lossen gestrekt gaan. We noemen ze hier in de stad de gasdokters. En, nee, voor het graan heeft zo’n behandeling verder geen gevolgen. De ladingen gaan met duwbakken en binnenvaartschepen schoon het binnenland en verder Europa in.

‘De Waalhaven staat ook bekend als de plek waar een schip van oudsher aan de ketting kan komen te liggen. Als de eigenaar ervan zijn schulden niet kan betalen, legt de deurwaarder er beslag op en mag het niet meer vertrekken. Ooit lagen zulke vaartuigen echt aan een ketting, tegenwoordig zijn er andere manieren om op zo’n beslaglegging toe te zien. Vroeger telde Rotterdamse haven behoorlijk wat schepen met zo’n uitvaarverbod, op dit moment zijn het er hooguit nog een stuk of acht. Hun aantal is in de loop der jaren ook steeds kleiner geworden.

Scheepslui in de Waalhaven

‘Dat neemt niet weg dat de omstandigheden waarin de bemanning van zo’n schip dan komt te verkeren nog steeds erbarmelijk zijn. Ze mogen na een beslaglegging niet meer van boord af en die situatie kan soms wel maanden duren. Dat leidt tot droeve omstandigheden. Tekorten aan drinkwater, aan eten en stookolie om de hutten mee te verwarmen. Elk jaar in december stelt het Havenbedrijf pakketjes voor zeelui samen die op zo’n schip vast zijn komen zitten. Er kunnen bijvoorbeeld een wollen muts, een shawl, een paar handschoenen en wat voedsel in zitten. Maar het gelukkigst zijn ze met het feit dat de buitenwereld contact met ze zoekt. Hoe je het ook wendt of keert, een schip waar je niet vanaf kunt wordt toch een soort gevangenis.

‘Wie bij de Waalhaven woont boft toch maar mooi, vind ik als schipper. De cruiseschepen die wekelijks in Rotterdam aanleggen, draaien allemaal in de Waalhaven voordat ze aan de Wilhelminakade aanleggen of koers naar zee zetten. Dat zie je dan allemaal steeds gebeuren vanuit je appartement. Vaart de Aida plotseling zo maar je huiskamer binnen. Dat is toch schitterend? De voormalige radartoren op de kop van de haven wordt nu ook door een particulier bewoond. Dat moet het wel helemáál zijn. Uniek. Een mooier uitzicht op de rivier is er volgens mij niet.

‘Als het donker wordt, biedt de Waalhaven ineens weer een heel ander gezicht. Om een reden die ik niet ken, is het de plek waar tienduizenden kokmeeuwen en soortgenoten komen overnachten. Vaar er na zonsondergang en je ziet ze massaal opstuiven. De kop van de haven is ook een traditionele verzamelplaats van sportvissers. Daar heb je er alle dagen van de week ook tientallen van. Ik heb er in alle jaren dat ik vaar nog nooit eentje van hen beet zien hebben, maar dat zal wel aan mij liggen. Het is op dat punt ook altijd druk, hè. Gas terugnemen en rondkijken kun je pas in de Waalhaven zelf.’